Nowy (a może stary) Cmentarz Żydowski (ok. 2h, od IV klas Szkoły Podstawowej)

Wycieczka ta zakłada nie tylko zwiedzanie, ale także poznanie kultury żydowskiej, historii łódzkich Żydów oraz symboliki samego cmentarza, będącego największą nekropolią żydowską w Polsce, a drugą w Europie. Wchodzimy zarówno do Domu Przedpogrzebowego jak i na cmentarz właściwy. Dla szkól podstawowych zwiedzanie opiera się na poznawaniu tradycji i zwyczajów żydowskich, zaś dla starszych poszerzone jest o tematykę związaną z Litzmannstadt Getto.

Cmentarz Żydowski

Oficjalna, myląca nieco nazwa to Nowy Cmentarz Żydowski. Otwarty został w 1892 r. podczas trwającej epidemii cholery, a nazwa miała odróżniać go od nieistniejącego już niewielkiego cmentarza znajdującego się na ul. Wesołej. Tak samo, jak chrześcijański Stary Cmentarz posiada monumentalną Kaplicę Karola Scheiblera, tak na cmentarzu żydowskim znajduje się niezwykłe Mauzoleum Izraela Poznańskiego, drugiego najbogatszego łódzkiego fabrykanta. Pomnik ten zaskakuje swoim kształtem, nawiązującym do grobu tajmniczego średniowiecznego krzyżowca, podpatrzonego przez samego Poznańskiego podczas jednej z jego biznesowych podróży (można też dostrzec podobieństwo do mauzoleum króla Ostrogotów Teodoryka Wielkiego z Rawenny). Jest to prawdopodobnie największy grobowiec żydowski na świecie.

Zbudowany został na planie koła o średnicy 9,5 m według projektu firmy Wilhelm Cremer & Richard Wolffenstein po roku 1901, aczkolwiek sam projekt zaakceptowany był wcześniej przez samego Poznańskiego. Na szczególną uwagę zasługuje ogromna (ponad 2 mln elementów) mozaika ze szkliwa ozdabiająca kopułę od wewnątrz, wykonana przez niemiecką firmę Johann Odorico z Frankfurtu n. Menem, a nie jak się powszechnie uważa przez warsztat Antonio Salviatiego. Przedstawia ona motywy biblijne, a w każdej z czterech jej części pojawia się palma nad wodą jako symbol sprawiedliwości i obfitości, zaś hebrajskie napisy to cytaty z Tory odwołujące się do imienia Izrael.

Oczywiście cmentarz to nie tylko Mauzoleum Poznańskiego. Jego zwiedzanie to przede wszystkim, znakomita okazja do zaznajomienia się z kulturą żydowską. Zanim się więc się tam udamy warto przeczytać o żydowskich zwyczajach pogrzebowych, symbolice nagrobków (macew) oraz o historii łódzkich Żydów.

Cmentarz przy ulicy Brackiej jest obok berlińskiego największy na świecie. Rozciąga się na prawie 42 ha, a pochowanych zostało tutaj ok. 230 tys. osób. Kto był tam choć raz, zauważa niezwykłą atmosferę tajemniczości powiązaną z nieujarzmioną przyrodą – lasem, który pochłania całe połacie cmentarza. Warto także odwiedzić tzw. Pole Gettowe, gdzie nie rośnie praktycznie żadne drzewo, czy krzew, a gdzie pochowani są Żydzi, Romowie oraz polscy lekarze, którzy zginęli w gettcie.

Na spacer po Nowym Cmentarzu Żydowski, zagospodarować trzeba minimum 1,5 godziny. Oprócz wspomnianych już grobów, znajduje się tam szereg pomników łódzkich przemysłowców, lekarzy, działaczy politycznych, często odwiedzany grób rodziców Juliana Tuwima oraz grób rodziców Artura Rubinsteina. Ważnym miejscem jest też mogiła żołnierzy Armii Krajowej i harcerzy z Szarych Szeregów, zamordowanych na terenie cmentarza w 1944 r.